Pielęgnacja Trawy
Podstawowe zabiegi pielęgnacji trawy
Najważniejszymi zabiegami pielęgnacyjnymi są: podlewanie, koszenie i nawożenie.
Podlewanie
Bezpośrednio po położeniu trawy należy ją podlać. Na większych trawnikach, zwłaszcza przy wysokich temperaturach powietrza, trawnik warto zraszać sukcesywnie w trakcie układania. Do momentu zakorzenienia, co trwa około 2 tygodni, świeżo ułożony trawnik nie powinien przesychać. W tym okresie trawnik z rolki zrasza się niewielkimi dawkami wody (zwłaszcza na glebach ciężkich), lecz często ( przeważnie 3-4 razy dziennie).
Częstotliwość zraszania zależna jest od warunków pogodowych: opadów, nasłonecznienia i nasilenia wiatru oraz od rodzaju gleby. Ważne jest by nie ograniczać zraszania w czasie upałów i intensywnej operacji słonecznej.
Z uwagi na wielość czynników mających wpływ na szybkość przesychania trawnika, należy doświadczalnie ustalić pory i długość zraszań. W celu stwierdzenia stopnia nawilgocenia trawnika można go w kilku miejscach nakłuć np. śrubokrętem lub unieść fragment darni.
Zarówno darń jak i ziemia pod nią do głębokości min. 5 cm. powinny być stale wilgotne. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na miejsca gdzie może być utrudnione dotarcie wody ze zraszaczy jak brzegi trawnika czy miejsca pod krzewami i drzewami (ograniczony dostęp wody z opadów). W takich miejscach należy ręcznie uzupełniać braki wody.
Po dobrym ukorzenieniu trawnika na całej powierzchni (trudno go oderwać od podłoża) można ograniczyć ilość zraszań w ciągu dnia, jednocześnie wydłużając ich czas. Na ogół po upływie 2 tygodni, jeżeli trawnik jest ukorzeniony można ograniczyć stopniowo częstotliwość podlewania.
Trawnik w pełni ukorzeniony (po ok. 4 tygodniach) podlewa się w miarę potrzeby, jak zaczynają pojawiać objawy niedoboru wody: zmiana koloru, brak sprężystości. W okresie letnim podlewa się 2-4 razy w tygodniu. Po podlaniu gleba powinna być wilgotna do głębokości min. 10 cm. Jednorazowo stosuje się 20-25 mm opadu, co można mierzyć rozstawiając naczynka w różnych częściach ogrodu.
Należy unikać podlewania wieczornego i pozostawiania mokrego trawnika na noc. Duża wilgotność, zwłaszcza w połączeniu z wysokimi temperaturami, sprzyja rozwojowi chorób grzybowych. Odnosi się to szczególnie do gęstych trawników intensywnie nawożonych.
Koszenie
W okresie silnego wzrostu kosi się raz w tygodniu lub częściej. Częstotliwość koszenia zależna jest od czynników wpływających na tempo wzrostu traw jak: temperatura, zasobność gleby w składniki pokarmowe, wilgotność gleby. Zasadą jest, że ścinamy nie więcej niż 1/3 wysokości trawy.
Świeżo ułożony trawnik z rolki na ogół można kosić nawet następnego dnia po ułożeniu. Należy jednak uważać, aby na początku nie obniżać za nadto wysokości koszenia, gdyż może to być przyczyną wciągnięcia darni przez kosiarkę. Po kilku dniach, gdy trawa „trzyma się” już podłoża można kosić niżej. Trawniki użytkowe, rekreacyjne kosi się na wysokości 3-4 cm, typowo ozdobne można nieco niżej. Wysokość koszenia wpływa na odporność trawy na wydeptywanie oraz suszę. W czasie upałów trawniki kosi się wyżej. Mniej dotyczy to trawników systematycznie nawadnianych oraz nawożonych. Gęsta, szybko rosnąca trawa zawsze wymaga częstego, niskiego koszenia.
Trawę kosi się kosiarkami mulczującymi, rozdrabniającymi liście i źdźbła i pozostawiającymi je w trawniku lub kosiarkami z koszem, zbierającymi trawę. Oba sposoby mają zalety i wady. Koszenie z pozostawieniem pokosu w trawniku jest szybsze i nie sprawia problemu ze skoszoną trawą. Skoszone, rozdrobnione liście traw z czasem gniją i wzbogacają trawnik w próchnicę oraz składniki pokarmowe. Ten sposób koszenia można jednak z powodzeniem stosować na trawnikach niezbyt gęstych gdzie rozdrobnione części trawy mogą opaść na powierzchnię gleby. Trawnik musi być również w czasie koszenia suchy.
Gęste, ozdobne trawniki, jakimi na ogół są trawniki z rolki, lepiej kosić kosiarką zbierającą trawę do kosza. Zapobiega to tworzeniu się filcu, czyli nie rozłożonych, zalegających w trawniku skoszonych liści. Warstwa filcu utrudnia wymianę gazową, ogranicza dostęp światła do dolnych partii trawnika, utrudnia dostęp nawozów, ułatwia rozwój chorób itp. W celu usunięcia filcu stosuje się zabieg zwany wertykulacją. Skoszoną trawę można kompostować a kompost wykorzystać na wiosnę do wzbogacenia wierzchniej warstwy trawnika w próchnicę, tzw. mulczowania. W dużych ogrodach można połączyć obie metody koszenia. Reprezentacyjną część trawnika można kosić kosiarką zbierającą, resztę zaś mulczującą z pozostawieniem rozdrobnionej trawy.
Nawożenie
Zakładając trawnik dążymy by łączył on funkcje ozdobne z użytkowymi. Trawa powinna być ładna tzn. zielona i gęsta, nie powinna rosnąć zbyt szybko i być odporna na wydeptywanie. Stosuje się w tym celu specjalne mieszanki traw gazonowych. Niemniej istotnym czynnikiem jest nawożenie.
Najkorzystniejsze dla prawidłowego rozwoju trawnika jest stosowanie nawozów wieloskładnikowych. Mieszanki przeznaczone do trawników mają z reguły w swoim składzie wysoka zawartość azotu (N) i w rożnych ilościach potas (K), fosfor(P), magnez (Mg), żelazo (Fe) i in. Skład procentowy opisany jest na opakowaniu zawsze w kolejności NPK, często również Mg, S.
Przykładowo popularny nawóz Azofoska ma skład procentowy 13,6:6,4:19,1. Nawozy do trawników maja z reguły więcej azotu np. Florowit do trawników 17:5:9. Trawniki wymagają najwięcej substancji pokarmowych wiosna i wczesnym latem. Nawożenie można rozpocząć po obeschnięciu ziemi po zimie lub po pierwszym koszeniu.
Do połowy lata ( III-VIII) nawozi się typowymi nawozami do trawników z dużą ilością azotu. Przeważnie nawozi się dawkami 3-5 dkg/m2, co 1-2 miesięcy. Większa ilość wysianych nawozów przekłada się na bujniejszy wzrost trawy i konieczność częstszego koszenia, jednak wzrasta również odporność trawy na wydeptywanie.
Rośliny potrzebują do rozwoju wielu składników pokarmowych, które według zapotrzebowania dzieli się na makro i mikroelementy. Do makroelementów należą pierwiastki, których najczęściej brakuje w glebie i są to: azot (N), potas (K), fosfor (P) i magnez (Mg).
Azot (N) najszybciej jest wymywany z gleby przez wodę jak również pobierany przez rośliny. Takie objawy jak: żółknięcie, zahamowanie wzrostu traw jest najczęściej spowodowane jego niedoborem. Dostarczenie nawozu azotowego lub wieloskładnikowego, po ok. 10 dniach przywraca trawnikowi wzrost i prawidłową barwę.
Potas (K) jest również wymywany z gleby i podobnie jak azot musi być regularnie dostarczany wraz z nawozami. Potas jest niezbędny do prawidłowego wzrostu traw, krzewienia, rozwoju korzeni i zwiększa odporność na choroby, suszę oraz niekorzystne warunki zimą.
Fosfor (P) występuje w glebie w związkach trudno rozpuszczalnych, nie jest wymywany i dlatego rzadziej występują jego braki. Ze względu jednak na ważna role w rozwoju roślin należy dostarczać go w nawozach wieloskładnikowych.
Magnez (Mg) jest składnikiem chlorofilu, barwnika odpowiedzialnego za procesy fotosyntezy. Nawożenie magnezem wpływa dodatnio na rozwój i wygląd trawnika.
Siarka (S) jest ważnym składnikiem pokarmowym i jest dostarczana w związkach chemicznych z innymi składnikami ( siarczan potasu, siarczan magnezu, siarczan amonu itp.)
Inne, ważne pierwiastki dla życia traw na ogół występują w glebach w dostatecznej ilości i nie jest konieczne ich specjalne dostarczanie.
Wapń (Ca). Nawożenie wapniowe (kreda, dolomit) stosuje się, gdy gleba jest zakwaszona ( pH<5,5). Może na to wskazywać występowanie w glebie takich roślin jak skrzyp czy szczaw. Jeżeli są jakieś wątpliwości można zbadać kwasowość gleby powszechnie dostępnymi kwasomierzami. Na wapnowanie lepiej zdecydować się przed założeniem trawnika, ponieważ wapń wolno przemieszcza się w glebie, nawozy wapniowe warto przemieszać z podłożem. Wapń, oprócz tego, że jest składnikiem pokarmowym, korzystnie wpływa na mikroflorę oraz strukturę gleby. Natomiast nadmiar wapnia może ograniczyć dostępność magnezu, potasu, fosforu oraz niektórych mikroelementów. Trawa, tak jak większość roślin, najlepiej się rozwija przy odczynie podłoża lekko kwaśnym (pH 5,5-6,5). Zbyt intensywne wapnowanie gleby może spowodować jej alkalizację (pH>7). Można wykonać wapnowanie również na istniejącym trawniku, jednakże nie częściej niż raz na 3-4 lata, ze względu na wolne przemieszczanie się wapnia w glebie. Wapń dostarczany jest również ze standardowymi nawozami (superfosfat, saletrzak).
Żelazo (Fe), podobnie jak magnez jest składnikiem chlorofilu i oprócz funkcji życiowych wpływa pozytywnie na wybarwienie traw. Ze względu na ważną rolę występuje ono w mieszankach specjalistycznych do trawników, choć rzadko występują jego niedobory.
Intensywne nawożenie może osłabiać odporność traw na choroby. Chorobą, która robi duże spustoszenie na trawnikach jest pleśń śniegowa. Choroba ta najsilniej atakuje trawniki przykryte śniegiem i gdy temperatura oscyluje ok. 0 stopni C.
W celu przygotowania trawnika do zimy od końca sierpnia ogranicza się nawożenie azotem. Stosuje się tzw. nawozy jesienne zawierające mało azotu ( 0- 5%), dużo natomiast potasu i fosfor. Ostatni termin nawożenia to przełom IX i X.
Niemal tak samo ważna jak dobór nawozu jest jakość wykonania zabiegu nawożenia. Aby zapewnić jednolite zabarwienie, trawnik najlepiej nawozić przy pomocy siewnika do nawozów. W handlu dostępne są dwa typy rozsiewaczy: rotacyjny i rzędowy. Rozsiewacze rotacyjne maja dużą wydajność i sprawdzają się zwłaszcza na większych trawnikach.
Dodatkowa pielęgnacja
Zwalczanie Chwastów
Jedną z zalet zakładania trawników z rolki jest ograniczenie do minimum walki z chwastami. Trawa w rolkach jest gotowym, w pełni rozwiniętym trawnikiem, gęstym i pozbawionym chwastów. Bardzo ważne jest by na etapie przygotowywania podłoża usunąć mechanicznie lub zniszczyć chemicznie chwasty trwałe, szczególnie jednoliścienne ( np. preparaty z glifosatem, np. Roundup).
Na prawidłowo pielęgnowanym trawniku z rolki rozwój pojawiających się młodych chwastów jest utrudniony. Gęsta, bujnie rosnąca trawa zagłusza młode chwasty, jak również ogranicza rozwój mchu. Rozwojowi chwastów będą sprzyjać czynniki ograniczające wzrost trawy jak: nieregularne podlewanie, niedostateczne nawożenie, rzadkie oraz zbyt niskie koszenie. Jeżeli z rożnych powodów, po pewnym czasie zaczną pojawiać się chwasty, można zastosować herbicydy.
Na trawnikach stosuje się herbicydy niszczące rośliny dwuliścienne ( Bofix, Starane, Chwastox i in.) Nie ma możliwości natomiast chemicznego zwalczenia chwastów jednoliściennych (np. perzu).
Mech można zwalczać mechanicznie, poprzez wygrabianie lub chemicznie, stosując siarczan żelaza posypowo lub w postaci oprysku. Siarczan żelaza występuje w niektórych nawozach wieloskładnikowych.
Zwalczanie Chorób
Zwalczanie chorób na trawnikach ogranicza się na ogół do profilaktyki i doraźnych zabiegów mechanicznych. Rozwojowi chorób grzybowych sprzyja wysoka temperatura oraz duża wilgotność.
Jak już wspomniano w rozdziale podlewanie, należy unikać pozostawiania wilgotnego trawnika na noc. W wypadku wystąpienia chorób objawiających się występowaniem plam, często śluzowatych i gnijących, białych nalotów pleśni itp. należy ograniczyć do minimum nawadnianie i czekać do ustąpienia niekorzystnych warunków. Chorobą, która powoduje duże straty na trawnikach jest pleśń śniegowa. W celu ograniczenia możliwości jej występowania należy przygotować trawnik do zimy poprzez odpowiednie nawożenie oraz koszenie.
Czasami po założeniu trawnika pojawiają się grzyby kapeluszowe. Jest to związane z obecnością w podłożu substancji organicznych oraz wystąpienia sprzyjających warunków pogodowych. Grzyby kapeluszowe na ogół nie mają wpływu na rozwój trawnika i po jednym lub kilku koszeniach giną.
Więcej informacji o chorobach traw można znaleźć na stronie Choroby traw. W sekcji koszenie i wertykulacja omówiono problem występowania filcu. Zastosowanie 1-3 razy do roku zabiegu wertykulacji ogranicza jego negatywny wpływ.
Wertykulacja
Jak wspomnieliśmy w informacjach o koszeniu, nagromadzające się w trawniku nierozłożone szczątki roślinne mają niekorzystny wpływ na dostęp: wody, nawozów, powietrza i światła. Również zalęgająca w tzw. filcu woda ma czasem wpływ na rozwój chorób.
Wertykulacja jest to zabieg polegający na pionowym nacinaniu darni, wyciąganiu filcu, suchych liści oraz przewietrzaniu. Zabieg ten wykonuje się przy pomocy wertykulatorów spalinowych, elektrycznych bądź ręcznych. Wertykulacja podobnie jak aeracja pobudza trawnik do wzrostu i zwiększa jego odporność na wydeptywanie.
Aeracja
Aeracja najczęściej polega na wykonaniu pionowych otworów w glebie. Zabieg ten niweluje niekorzystny wpływ jej zagęszczania. Trawniki użytkowe, podobnie jak boiska są narażone na zbytnie ubicie podłoża, co skutkuje ograniczeniem dostępu tlenu do korzeni traw. Wydeptywanie trawy i jej zamieranie jest w dużej mierze związane z tym zjawiskiem. Szczególnie narażone na zagęszczanie są gleby gliniaste. Dlatego trawniki na podłożu gliniastym wymagają więcej pielęgnacji.
Aerację na boiskach wykonuje się przy użyciu specjalnych urządzeń, na mniejszych powierzchniach stosuje się kolce na butach lub wałach, można tez zrobić otwory widłami amerykańskimi. Otwory powinny sięgać 8-12 cm, czyli na głębokość gdzie występuje główna masa korzeni traw. Po aeracji korzystnie jest zastosować zabieg piaskowania. Piasek wypełniając otwory zapobiega szybkiemu ich zasklepianiu się.
Piaskowanie
Piaskowanie jest to naniesienie 0,5-1 cm (miejscami więcej z powodu nierówności trawnika) warstwy piasku na istniejący trawnik. Najlepiej zastosować je na wiosnę po wykonanej aeracji czy wertykulacji lub jako osobny zabieg. Główny cel to poprawa stosunków powietrzno-wodnych w wierzchniej warstwie trawnika. Cienka warstwa piasku stwarza korzystne warunki do rozwoju nowych korzeni i rozłogów traw, wyrównuje powierzchnię trawnika, ogranicza rozwój mchów i chwastów. Przed zabiegiem trawnik należy nisko skosić, aby ułatwić równomierne rozprowadzenie piasku. Ułatwieniem jest, gdy piasek jest suchy. Piasek można rozrzucić po trawniku łopata i rozprowadzić przy pomocy odwróconych grabi, deski, miotły brukarskiej itp.
Mulczowanie
Jest to podobny zabieg do piaskowania, z tym, że zamiast piasku na trawniku rozkłada się warstwę kompostu, torfu czy mieszanki tych materiałów z piaskiem. Mulczowanie, podobnie jak piaskowanie poprawia stosunki powietrzne w trawniku, wyrównuje a dodatkowo wzbogaca trawnik w substancje organiczne. Zastosowanie kompostu wzbogaca trawnik w składniki pokarmowe i pozwala na ograniczenie nawożenia mineralnego.